Uchodźcy i migranci to dwie zupełnie różne grupy osób. Różnica między ich sytuacją faktyczną i prawną jest ogromna, dlatego też warto uważać, by nie mylić ze sobą obu pojęć.
Uchodźcą jest osoba, która na skutek obawy przed prześladowaniem w kraju pochodzenia z powodu rasy, religii, narodowości, przekonań politycznych lub przynależności do określonej grupy społecznej nie może lub nie chce korzystać z ochrony tego kraju. Jest to więc osoba, która nie podejmuje swobodnej decyzji o opuszczeniu kraju, ale jest do tego zmuszona, gdyż z powodu prześladowania lub konfliktu zbrojnego nie może w nim bezpiecznie żyć. Uchodźcy uciekają, by chronić swoje życie i zdrowie. Niejednokrotnie nie mają wyjścia – by przeżyć muszą opuścić kraj, z którego pochodzą. Uchodźców często nazywa się migrantami przymusowymi. Takie określenie samo w sobie wskazuje na charakter ich migracji – przymus, brak dobrowolności i swobody w decydowaniu. Uchodźcy nie mają wyjścia, muszą opuścić kraj i poszukiwać bezpiecznego dachu nad głową w innych państwach, gdyż grozi im niebezpieczeństwo.
Migrant, w przeciwieństwie do uchodźcy, podejmuje całkowicie swobodną decyzję o opuszczeniu swojego kraju, nie jest do tego w żaden sposób przymuszony, nic mu nie grozi. Jego wyjazd do innego państwa następuje z reguły w jakimś konkretnym celu, jak np. w celu pracy czy ukończenia studiów za granicą. Do opuszczenia swojego kraju migrant może się spokojnie przygotować, nie musi uciekać. Co szczególnie istotne, migrant w każdym czasie może wrócić do państwa, z którego pochodzi. W życiu migranta brak jest zatem takich elementów jak przymus, prześladowanie, obawa o własne życie lub zdrowie.
Ekspata jest natomiast wysokiej klasy specjalistą, który opuszcza ojczyznę, by pracować za granicą. Praca, którą podejmuje, to najczęściej specjalistyczne stanowisko, zgodne z jego doświadczeniem, wykształceniem i kwalifikacjami. Ekspata jest zatem migrantem, wyjeżdża z kraju dobrowolnie w konkretnym celu – pracy na stanowisku wymagającym wysokich kwalifikacji.